پناهگاه و اتاقک دستکند هَلَج: نویافته ای از معماری صخره ای در جنوبغرب ارومیه

این مطلب در مجموعه مقالات سومین همایش  بین المللی معماری دستکند(تهران، انتشارات  پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، 1397) با همکاری کیومرث حاجی محمدی منتشر شده است.

دشت مرگور در غرب ارومیه که در میان کوهستان و تپه ماهورها محصور است یکی از دشت های بکر، دست نخورده و بسیار کم شناخته ای در ایران است که دارای آثار فرهنگی- تاریخی فراوان و ارزشمندی است. در بازدید اخیری که توسط نگارندگان از بخشی از این منطقه انجام گرفت آثار قابل توجه صخره ای در روستای هلج از توابع دهستان مرگور بخش سیلوانای ارومیه شناسایی شد. این آثار تاریخی شامل بقایای دیوارهایی سنگی در پایین دست صخره، اتاقک دستکند صخره ای، پناهگاه صخره ای جانبی و بقایای تاسیساتی در روی صخره و تعدادی علائم و فنجان نما( جوغن) است. کشف و شناسایی این آثار از نظر برخی ویژگی ها و شرایط حاکم بر ایجاد این نوع خاص از معماری صخره ای در منطقه شمال غرب ایران حائز اهمیت است. علی رغم وجود آثار صخره ­ای و دستکند متعددی در غرب دریاچه ارومیه و محوطه­ هایی همچون قلعه اسماعیل­ آقا، کل خرابه، محوطه سیدک، تل تخت ناناس، دره خان و غیره که عمدتاً به دوران اورارتوها منتسب هستند، با این وصف، سبک و نوع معماری صخره ای نویافته در هلج از جهاتی با معماری صخره­ ای اورارتو متفاوت است و شواهد و مدارک موجود وجود نیایشگاه، فضای مقدس و یا حداقل فضایی برای عبادت و پرستش در هلج را محتمل می سازد...